Na czym polega fonoholizm?
Dr Maciej Dębski
Uniwersytet Gdański, Fundacja DBAM O MÓJ Z@SIĘG
Rozwój nowych technologii
Społeczeństwo cyfrowe, w którym przyszło nam żyć, rządzi się swoimi prawami. Już od prawie pięćdziesięciu lat – od czasu wysłania pierwszego e-maila w 1968 roku – mamy do czynienia z niebywałym przyspieszeniem związanym z rozwojem nowych technologii. Autonomiczne samochody, wszędobylskie smartfony, sztuczna inteligencja zaangażowana na użytek skomplikowanych algorytmów niewidocznych w przestrzeni internetu, rozszerzona rzeczywistość – w takim świecie dziś żyjemy, komunikujemy się z innymi, łączymy się w pary. Psychologowie społeczni mówią o dzisiejszych czasach i o nas, w nich funkcjonujących, jako o pokoleniu selfie, pokoleniu aplikacji czy pokoleniu ciągle włączonych – always on, a socjologowie zajmujący się problemami społecznymi przyznają, że nowy typ społeczeństw cyfrowych doświadczać będzie nowych dotąd niespotykanych problemów o charakterze społecznym. Już teraz zaliczyć można do nich patologiczne korzystanie z internetu, gier on-line czy fonoholizm.
Zaburzenie behawioralne
Najogólniej rzecz ujmując zjawisko fonoholizmu odnosi się do zaburzenia behawioralnego w postaci nałogowego używania telefonu komórkowego, często zamiennie stosuje się sformułowanie „uzależnienie od telefonu komórkowego”. Pomimo tego, że zjawisko to nie doczekało się wpisu na międzynarodową klasyfikację chorób psychicznych (ICD-10, DSM-V), w dyskursie publicznym zakorzeniło się na stałe. Klasyfikując zjawisko fonoholizmu można powiedzieć, że swoją naturą wpisuje się w szeroki wachlarz zachowań kompulsywnych (zachowań i działań realizowanych w oparciu o wewnętrzny, trudny do kontrolowania przymus, który wręcz zniewala nas i popycha do ciągłego kontaktu z interesującym nas urządzeniem mobilnym, jakim jest smartfon). Do najważniejszych symptomów fonoholizmu (przede wszystkim w zakresie odczuwanych emocji, jak i realizowanych zachowań) zaliczyć należy:
- silne pragnienie lub poczucie przymusu wykonania pewnych czynności przy użyciu smartfona,
- trudności z samokontrolą,
- nie rozstawanie się ze swoim smartfonem – zabieranie go ze sobą zawsze i wszędzie,
- wystąpienie zespołu abstynencyjnego,
- zaistnienie tolerancji: tj. sytuacji, w której dla osiągnięcia zamierzonego efektu konieczne jest coraz częstsze i dłuższe wykonywanie pewnych czynności,
- utrata zainteresowań oraz przyjemności istniejących przed uzależnieniem się,
- uporczywe korzystanie ze smartfona mimo bezspornych dowodów na ich destrukcyjny wpływ na zdrowie oraz stosunki społeczne (np. korzystanie przed zaśnięciem).
Skala fonoholizmu w Polsce
Do końca nie wiadomo, jaka jest skala fonoholizmu w Polsce – badania w tym zakresie wciąż trwają. Z tych zrealizowanych na próbie 22.086 uczniów przez Fundację DBAM O MÓJ Z@SIĘG, wynika, że 2 proc.-3 proc. młodzieży w Polsce wskazuje na wyraźne symptomy fonoholizmu, 20,8 proc. młodzieży między 12 a 18 rokiem życia wprost określa siebie mianem osób uzależnionych od smartfonów, 70 proc. badanych osób zna osobiście przynajmniej jedną osobę uzależnioną od telefonu komórkowego. Statystyczne analizy zjawiska fonoholizmu dowiodły, że:
- dziewczęta przejawiają wyższe wyniki w ogólnej skali fonoholizmu niż chłopcy, a różnice między nimi są statystycznie istotne,
- uczniowie szkół podstawowych zdecydowanie rzadziej niż ich koledzy i koleżanki z gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych przejawiają symptomy nałogowego korzystania z telefonów komórkowych,
- ci uczniowie, którzy zadeklarowali, że w ich domach nie istnieją żadne zasady dotyczące korzystania z telefonów komórkowych, oraz wskazali, że ich rodzice nie rozmawiają z nimi na temat szkodliwości niekontrolowanego korzystania z telefonów komórkowych osiągają statystycznie znacząco wyższe wyniki w ogólnej skali fonoholizmu,
- wyższy poziom nałogowego korzystania z telefonów komórkowych przejawiają te osoby, które wskazują, iż w życiu nie mają żadnych zainteresowań.